Liczby
W nich kryje się prawda.
Rok 1990.
Korea Południowa – PKB per capita ok. 4600 USD.
Polska – PKB per capita ok. 4600 USD.
Rok 2014.
Korea Południowa – PKB per capita ok. 32 tys. USD
Polska – PKB per capita ok. 21 tys. USD.
Jak to się stało? Dlaczego tak się stało? Co poszło nie tak? Warto zadawać sobie takie właśnie pytania.
W gruncie rzeczy przecież nie o to chodzi, aby skopiować to, co zrobili Koreańczycy. Chodzi o szukanie własnej drogi gospodarczej. Opieranie się na takiej lub innej doktrynie ekonomicznej nie ma po prostu sensu. Racjonalna polityka gospodarcza musi być elastyczna a nie dogmatyczna. Nie ma uniwersalnych recept. Nie da się – to krańcowy przykład, ale dość dobrze obrazujący to, co chcę przekazać – wdrożyć filozofii gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach w państwie w którym większość ludności stanowią analfabeci. Weźmy dwie skrajności: interwencjonizm i wolny rynek. W tym samym czasie (1870 – 1913) Wielka Brytania jako kraj sławiący wolny rynek rozwijała się wolnej niż Niemcy, które stosowały zaawansowany protekcjonizm gospodarczy. Nie ma prostej, genialnej recepty – raz coś działa a raz nie – a skutek zależy od tego na ile rozpoznaje się rzeczywiste przyczyny własnej słabości.
Oszczędności
Oszczędności gospodarstw domowych w Niemczech (182% PKB), Wielkiej Brytanii (348%), Włochy (214%), Szwecja (180%). Dane z 2011 roku. A Polska w tymże roku? 64%. Jesteśmy biedni. Jak napisał Łukasz Piechowiak – jeżeli dla 7 milionów polskich rodzin niespodziewany wydatek rzędu 1 tys. zł zrujnowałby ich finanse to znaczy, że nie mamy z czego oszczędzać. Nie ma oszczędności – nie ma inwestycji.
Niemcy
W XIX w. Brytyjczycy uważali wówczas, że Niemcy są skazani na biedę. John Russel, brytyjski podróżnik i pisarz, pisał, że Niemcy to ludzie „mało bystrzy", którym „niewiele trzeba, by czuć satysfakcję z życia" i którzy są „mało otwarci na nowe idee". John McPherson (ex – gubernator Indii a więc z bliska obserwujący niskie standardy i przyzwyczajony do nich) stwierdził, że Niemcy mają tak żałosny stan infrastruktury drogowej, że woli podróżować przez Włochy.
Cud?
Nie. Przywództwo. Otto Bismarck zaczął budować niemiecką wspólnotę i ochraniać ją. Wspólnota i protekcjonizm – klucze dla ówczesnego sukcesu Niemiec. Słynne jest zdanie O. Bismarcka: „Niemcy nie będą już miejscem zrzucania nadwyżek produkcji z innych krajów". Ale w pewnym momencie w Niemczech nastąpił kryzys deflacyjny i sytuacja stałą się tak poważna, że zajął się nią rząd, który w 1903 roku stwierdził po przeanalizowaniu sytuacji w 12 tys. niemieckich fabryk, że jedyną odpowiedzią na kryzys jest eksport (pozbywanie się nadwyżek produkcyjnych, aby zachować miejsca pracy u siebie i wykorzystać posiadane moce produkcyjne). Rząd zgodził się, aby istniejące już kartele mogły wykorzystywać swą przewagę ekonomiczną w stosunku do niemieckich poddostawców, ale pod jednym warunkiem: towary muszą być eksportowane. Mamy więc iść tą drogą? Tak jak napisałem – przecież nie o to chodzi.
W moim przykładach dotyczących Korei i Niemiec chodzi tylko o jedną rzecz – nie ma rzeczy niemożliwych. Analiza Niemiec i Korei w okresie poprzedzającym sukces byłaby klarowna: nie mają szans. Rzeczywistość okazała się być inna.
Liczby o których się mówi i o których się milczy
2008-2013 skumulowany wzrost PKB w Polsce wyniósł 19,8 proc. Jesteśmy na tle Europy niekwestionowanym liderem. Niemcy ze swoim 4,3% nie dorastają nam nawet do pięt. Jest pięknie.
A wiecie, że w Mongolii w samym tylko 2013 roku wzrost PKB wyniósł 12%? Czy przez to Mongolia zbliżyła się do Japonii, która miała zaledwie nędzne 1,6%.
A o czym się nie mówi?
Nasze łączne zadłużenie zagraniczne brutto = 1 bilion 750 mld zł (prawie tyle co PKB).
Obsługa tego długu w postaci dywidend, odsetek od kredytów handlowych i korporacyjnych, odsetek od obligacji, odsetek od depozytów, reinwestowanych zysków kosztuje nas rocznie 100 mld. zł. Ale będziemy rozpaczać nad podatkiem bankowym – bo zagraniczne banki mogą wpłacić do budżetu 3 mld zł. więcej aniżeli do tej pory.
A przecież, gdy porównujemy nasze zadłużenie do zadłużenia innych krajów (dług / PKB) nasza sytuacja jest doskonała. 50% gdy takie Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania powyżej 80% a Japonia ponad 235%. Więc na czym polega problem? Niemcy mają w większości długi u Niemców a Japończycy u Japończyków.
A o czym na tle zachwytów nad wzrostem gospodarczym nie mówiło się wiele – bo generalnie o ekonomii mówi się u nas niewiele a o dekoracjach jak TK aż za wiele – otóż nie mówiło się o tym, że dług publiczny jest szybszy w swym wzroście niż sam wzrost PKB.
Nie o to chodzi
Nie o to chodzi, aby wystawiać rachunek za 25 lat historii. Rachunek jest bowiem i tak wystawiony na nas. Nie chodzi też i o to, aby wracać do tego, co zostało w przyszłości zrobione źle. Można, ale tego nie da się odwrócić.
Przyszłość
Instytut Sobieskiego po przeanalizowaniu sukcesu gospodarczego Korei Południowej sformułował 10 kroków, które są konieczne do wykonania przez polski rząd. Co zrobić należy:
1) reformę systemu wymiaru sprawiedliwości oraz systemu skarbowego usprawniające ich działanie, a przez to ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej;
2) zmianę systemu zamówień publicznych, który premiowałby krajowe firmy przy zachowaniu standardu towarów i usług oraz przeprowadzenie przeglądu unijnych regulacji pod kątem możliwości premiowania rodzimego przemysłu;
3)reformę systemu podatkowego i wprowadzenie ulg podatkowych dla firm przemysłowych inwestujących w badania i rozwój, w tym firm zagranicznych (oraz pierwszeństwo w dostępie do kredytu państwowego);
4) uproszczenie procedur biurokratycznych mające na celu zmniejszenie kosztów oraz skrócenie czasu trwania inwestycji (np. prawo budowlane);
5) reformę prawa patentowego oraz systemu wdrażania nowych technologii;
6) reformę systemu szkolnictwa zawodowego oraz krajowych ośrodków badawczych (z uczelniami wyższymi na czele) uwzględniającą potrzeby sektora przemysłowego;
7) reformę systemu nadzoru spółek skarbu państwa wraz ze zmianą zasad wyłaniania kadry zarządzającej;
8) wzmocnienie instytucji kontrolnych, regulacyjnych i antymonopolowych, które mają być gwarantem zachowania konkurencyjności w wybranych przez państwo sektorach;
9) reformę korpusu dyplomatycznego i instytucji odpowiedzialnych za promocję polskich firm poza Polską w celu przygotowania zmian w polityce eksportowej (otwierania się na nowe rynki);
10) stworzenie mechanizmów kumulacji wiedzy na temat polskiego przemysłu i biznesu (m.in. w postaci grantów badawczych dla ośrodków naukowych i instytucji zajmujących się tym tematem), a także stymulowania przedsiębiorstw do ciągłego rozwoju (m.in. poprzez krótkie okresy ochrony patentowej czy wsparcie realnych inwestycji w kapitał ludzki).
Realne?
